Gezin Mozes Joseph Polak

door Lex Rutgers

De leden van dit gezin, dat tot hun deportatie woonde aan de Zwolsestraat 22 (nu T.G. Gibsonstraat 21) waren:

In 1914 is Moos Polak in Weesp getrouwd met Roosje van Gelderen; zij kregen in 1925 hun dochter Rosette (Ted).
Op de foto links het gezin Moos Polak omstreeks 1928.
Het gezin Polak is in 1930 verhuisd naar de Zwolsestraat 22, nu Gibsonstraat 21.

Moos is een rijwielzaak begonnen in de Kleine Overstraat. Vanaf 1925 ook een winkel en een fabriekje in de Smedenstraat.

In het begin kocht Moos fietsen van een schroothandelaar en maakte van de bruikbare onderdelen ‘nieuwe’ fietsen.
Roos gaf  het product een likje verf.  Later kon hij met eigen fabricage twee eigen merken voeren: MJP en Tesor.
MJP was afgeleid van Polak’s initialen en Tesor van zijn dochter Roset.  

De vader van Moos, Joseph Polak (1857-1892), had in Deventer een uitdragerij in de Noordenbergstraat.
De vader van Roosje had in Deventer een slagerij in de Walstraat.

De broer van Moos, Jacob (1890-1967), had in Deventer ook een uitdragerij en na de oorlog een antiekwinkel in de Kleine Overstraat.
De zus van Moos, Trees (1883-1947), is getrouwd met Simon Frankfort (1879-1943), die later een slagerij in Apeldoorn had, en ook nog voorzitter was geweest van Go Ahead.

Moos was vanaf het begin betrokken bij de voetbalclub Go Ahead. Hij schonk in 1933 ter gelegenheid van het landskampioenschap van Go Ahead aan de elf spelers een fiets. Op de foto rechts de spelers met de gekregen fietsen.

Het verhaal gaat dat Moos al jong een paard had. Dit schopte het tot erepaard van Go Ahead omdat Moos daarmee de drijvende kleedkamer na een storm had weten te redden. Toen speelde Go Ahead nog op de Uiterwaarden bij de IJssel.

Ted (op de foto links in 1941) leerde voor apotheker. Zij had verkering met Egbert Kloezeman (1914-1973), wiens ouders een slagerij hadden in de Grote Overstraat. Zijn ouders en de ouders van Ted waren zeer goed bevriend.

Eind 1942 is het gezin gaan onderduiken in Rijswijk, bij familie van goede kennissen uit Zutphen. Daar werd de familie verraden en zijn ze op 2-8-1943 door de SD in Rijswijk opgepakt.

Het drietal ging naar de Scheveningse gevangenis en kwamen 12 dagen later aan in kamp  Westerbork in strafbarak 67. Op 24 augustus 1943 ging het gezin op transport naar Auschwitz. In de trein werd Moos 59 jaar. Na hun aankomst werd Moos en Roos (53) onmiddellijk vergast. Dochter Ted (18) werd een week later vermoord.

Eind 1945 werd de zaak van Moos Polak “Tesor Cycle-Deventer, M.J. Polak’ in de Smedenstraat 80 overgenomen door Ies de Leeuwe, die met Joodse gezin de oorlog had overleefd. De Leeuwe had vanaf 1926 al een filiaal “Magazijn Sport”  in de Lange Bischopstraat waar o.a. rijwielonderdelen werden verkocht. Rechts op de foto: een factuur van Tesor Cycle voor Openbare Werken van 15 december 1965.

In 2020 is in Deventer uitgekomen het boek "BEROOFD VOLGENS DE REGELS", het verhaal van 7 joodse ondernemers gedurende WO2. Schrijver Joep Boerboom heeft hierin een uitvoerig verhaal over het gezin Moos Polak geschreven, zijnde één van deze 7 ondernemers. 

© Lex Rutgers (EHC)