Amsel Heiman Noach

door Jan Schukkink

Tot hun deportatie woonde hij aan de Noorderbergsingel 9 (was nr. 6):

Amsel Heiman Noach (zie foto hieronder)  werd geboren op 7 juni 1915 in Deventer.

Zijn vader was Salomon Amsel Noach. Hij werd geboren op 12 juni 1885 in Deventer.
Zijn moeder was Henriëtte Frankenhuis. Zij werd geboren op 9 augustus 1884 in Enschede.
Zij trouwden op 10 september 1913 in Enschede.
Op de foto rechts Henriëtte en Sal Noach omstreeks 1950.

Amsel Heiman had geen broers en zusters.

Amsel Heiman trouwde met Frieda Brommet op 31 augustus 1942. 
Frieda werd geboren op 4 juni 1921 in Wormerveer. Frieda woonde met haar ouders ook in Deventer, waar haar vader onderwijzer was op een Openbare Lagere School.

Het echtpaar kreeg geen kinderen.

Amsel werkte in het bedrijf van zijn vader. Dit bedrijf had zijn vader samen met zijn broer Hartog overgenomen van hun vader. De firma A.S. Noach handelde in huiden, metalen, lompen, zakken en wat dies meer zij. Dit familiebedrijf was succesvol. Dat blijkt onder meer uit de forse bijdragen die ze in de periode 1938 tot 1942 beschikbaar stelde voor joods maatschappelijk werk in Deventer. Zij behoorden tot de rijke tak van de familie Noach.
Hiernaast een advertentie van de firma A.S. Noach van ongeveer 1916.

Salomon en Henriëtte waren donateur van de Joodse Deventer Jeugdvereniging Tikwas Jisroeil.
Amsel was lid.
Amsel was tevens lid van de Vereniging van de Handelsschool, de UNI, Uitspanning Na Inspanning.
Amsel was een levensgenieter, hij leefde flamboyant en reed graag in mooie auto’s.

Het ouderlijk huis van Amsel Heiman stond aan de Noordenbergsingel. Het gezin was niet strikt orthodox, maar wel traditioneel Joods. Dit bleek uit de klassieke vrijdagavondmaaltijden, de min of meer koosjere huishouding. De vader van Amsel ging op sabbat naar de sjoel in de Lange Bisschopstraat. Moeder bleef dan zoals te doen gebruikelijk, thuis. Het gezin was gastvrij. Frieda voelde zich er thuis.

Na het huwelijk woonden Amsel en Frieda aan De Welle en niet aan de Noordenbergsingel 9. De Welle was een soort verzameladres. Veel Joodse families werden uit hun huizen gezet. De bezetter dwong zodoende steeds meer Joden bij elkaar te wonen. De concentratie als onderdeel van de controle begon in Deventer. Aan De Welle had ieder gezin slechts 1 kamer. Zo zat een zestal gezinnen hier eind 1942 opeengepakt.

Toen de bezetter Joden dwong zich te melden voor transport naar Westerbork, besloot een deel van de familie onder te duiken. Amsel en Frieda dachten daar anders over en gaven gehoor aan de meldplicht. Ze waren optimistisch. Ze dachten bij elkaar te kunnen blijven en dat het niet te lang zou duren. Maar dat pakte heel anders uit. Op 9 april 1943 werden ze naar kamp Vught gebracht. Amsel moest in het zogenoemde Philips-Kommando dwangarbeid verrichten. Deze relatief veilige werkplaats van Philips bevond zich binnen het prikkeldraad van kamp Vught.

Op 3 juni 1944 werden de laatste bijna 500 gevangen van dit Kommando via Westerbork naar concentratiekampen in het oosten gestuurd. Frieda kwam in Auschwitz terecht. Amsel kwam in het zogenoemde Extern Kommando Wüstegiersdorf terecht.  Hier moest hij zwaar werk verrichten waarschijnlijk in de steengroeve. Dit in combinatie met de slechte behandeling en weinig voeding ondermijnde zijn gezondheid en hij stierf tijdens een ziekentransport door uitputting op 27 april 1945, niet lang nadat het kamp door het Russische leger was bevrijd.

Frieda overleefde Auschwitz. Na de oorlog hertrouwde ze met een neef van Amsel Heiman, de zoon van Hartog, de broer van zijn vader en medefirmant van het bedrijf A.S. Noach. Zij overleed op 3 september 2003 in Amsterdam.

Zijn vader en moeder kwamen de onderduik goed door. Zij kregen op 4 juli 1945 te horen dat hun zoon was overleden. Zij gingen weer wonen aan de Noordenbergsingel. Dit was het ouderlijk huis van Amsel en het vaste adres waar hij voor de gedwongen verhuizingen en deportaties woonde.
Daarom wordt hier voor hem een struikelsteen gelegd.

© Jan Schukkink/Etty Hillesum Centrum