Jan Willem Gerritsen

door Joop de Ruiter (neef van Jan Willem Gerritsen)

Tot zijn deportatie woonde hij aan de Jan Steenstraat 27 (nu nr. 16):

Jan Willem Gerritsen is geboren te Deventer op 10 juli 1906 en overleden 28 april 1945 in Sandbostel.
Hij is herbegraven in augustus 1960 op de Erebegraafplaats in Loenen, vak/rij/nummer E 387.

Jan Willem Gerritsen was gehuwd met Wilhelmina Georgina Frederika Louise (Lies) Straalman, geboren te Oldenzaal op 11 juni 1908. Ze woonden aan de Jan Steenstraat 27 (nu nummer 16) te Deventer.

Hij was in Deventer de jongste ambtenaar op de afdeling Bevolking en maakte deel uit van de "Deventer Congsi".
Naast Gerritsen behoorden B.J. van den Dool, G.H. ter Horst, N. Sijbesma, Jan Luyendijk en Theo Weterman tot deze groep. Gerritsen maakte tevens deel uit van de TD Groep (Tweede Distributiestamkaart) en werkte onder andere samen met de ambtenaar van de gemeente Gorssel, de heer G.J.Franken.

In Deventer kwam het tot daadwerkelijk verzet vooral bij de afdeling Bevolking, een afdeling die zich door de aard van het werk daar uitstekend voor leende. Terwijl verschillende ambtenaren in hun hart al sympathiek stonden tegenover illegale praktijken, was Jan Willem het die het initiatief nam.
Hij had al eerder in de bezettingstijd een illegaal krantje uitgegeven. Hij was tezamen met Mej. J.A.H. Berghege en met C.G. Dollekamp beёdigd om persoonsbewijzen af te geven. Zochten Duitsgezinden persoonsgegevens over in hun ogen verdachte individuen, dan volgde hij zo onopvallend mogelijk hun zoekwerk, om betrokkenen te waarschuwen, zodat ze een goed heenkomen konden zoeken. Beschikkende over de sleutel van de kluis waarin zich de nodige blanco bescheiden vonden, begon hij persoonskaarten, persoonsbewijzen en stamkaarten thuis te vervalsen. Persoonskaarten van Joodse burgers en van verzetsstrijders werden verduisterd of vervangen door andere gefingeerde namen.
Niet alleen Joden en onderduikers konden worden geholpen, maar ook gestrande geallieerde vliegers. Met name voor hulp aan hen sloot hij zich aan bij twee andere illegale werkers: G.H. ter Horst, inspecteur van de gemeentepolitie en B.J. van den Dool, tekenaar bij Noury en Van der Lande. Men maakte een taakverdeling: vliegers konden overnachten in het huis van Van der Dool aan de Van der Keesselstraat, voorzien worden van kleding door Ter Horst en van valse papieren door Gerritsen. Vóórdat Gerritsen originele modellen van bescheiden meebracht, tekende Van den Dool deze getrouw na. Hij kon allerlei handschriften en handtekeningen vervalsen. Via Vichy-Frankrijk, Spanje en Gibraltar, soms via Zwitserland konden zij naar Engeland of Amerika terugkeren.

Er was één daad van verzet tegen het Derde Rijk, waaraan werkelijk alle ambtenaren ter secretarie deelnamen. In navolging van vele anderen staakte het gehele personeel op 30 april 1943 als protest tegen het terugvoeren van Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap.
Als gevolg van zware dreigementen door de bezetter duurde deze staking niet lang.

Op maandag 22 mei 1944 werd Jan Willem Gerritsen onder de schuilnaam Willem Geerlings, door verraad, in Groningen gearresteerd en nà enkele dagen verhoord te zijn, op zaterdag 27 mei 1944 op transport gesteld naar Arnhem. Vervolgens ging hij op 10 juni naar Kamp Amersfoort en tot slot op 11 oktober 1944 via Meppen naar Neuengamme (Sandbostel), waar hij op 28 april 1945 overleed.

Aanvulling websitebeheerder (zie ook website Onderduikhuizenvoorjodenindeventer):
Ook namen Jan Willem Gerritsen en zijn vrouw Lies in hun huis nog eens een vijf weken oude Joodse baby op, genaamd Simone Weiler die zij in november 1942 "vonden" toen zij de hond uitlieten. En ook een Joodse man niet afkomstig uit Deventer, genaamd Nathan Ensel, die er zat van eind 1943 tot midden 1944. Dat deden zij gratis.
Posthuum kreeg hij een Amerikaanse en een Britse onderscheiding.
In 1984 zijn hij en zijn vrouw bovendien door Yad Vashem geëerd met de onderscheiding Rechtvaardige onder de volkeren. 
Op de foto rechts: "Tree in Honor of Gerritsen".